Tổng quan về xử lý rác thải của Việt Nam

Tính đến năm 2024, Việt Nam thải ra khoảng 60 nghìn tấn rác thải mỗi ngày, trong đó khu vực đô thị chiếm hơn 60% khối lượng này. Chỉ riêng Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh đã thải ra hơn 20 nghìn tấn rác thải mỗi ngày. Một phần đáng kể là rác thải sinh hoạt, tiếp theo là rác thải công nghiệp, nông nghiệp và y tế [1]. Xử lý rác thải ở Việt Nam vẫn chủ yếu là thủ công và thô sơ. Năm 2023, 55% rác thải được xử lý thông qua bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, trong khi 20% được xử lý bằng cách đốt ngoài trời. Ngược lại, chỉ có 25% được xử lý rác thải đúng cách, với 15% được chôn tại các bãi chôn lấp hợp vệ sinh và 10% được xử lý để tái chế.

Theo số liệu của B&Company Enterprises Data, năm 2023, ngành này có khoảng 3 nghìn doanh nghiệp đang hoạt động, với tổng giá trị khoảng 1,8 tỷ USD. Trong đó, Việt Nam đã phân chia ngành này thành các ngành chính theo Quyết định số 27/2018/QĐ-TTg [2].

– Xử lý và tiêu hủy chất thải (mã 382): Ngành này liên quan đến việc xử lý và tiêu hủy cả chất thải vô cơ và hữu cơ, bao gồm chất thải phóng xạ và y tế. Ngoài ra, ngành này còn bao gồm việc phát điện như một sản phẩm phụ của quá trình đốt chất thải. Đáng chú ý, phân khúc này chiếm thị phần lớn nhất trong ngành xử lý chất thải, chiếm 51% thị trường. Trong giai đoạn 2020-2023, ngành này đã đạt tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 12%, đạt tổng doanh thu là 939 triệu đô la Mỹ vào năm 2023.

– Thu gom rác thải (mã 381): Thu gom rác thải bao gồm việc thu gom rác thải sinh hoạt và thương mại thông qua nhiều phương tiện khác nhau như túi, xe chở rác và thùng chứa. Ngành này bao gồm cả thu gom rác thải nguy hại và không nguy hại. Mặc dù chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ hơn là 25%, nhưng ngành này có quỹ đạo tăng trưởng tương tự, duy trì CAGR 12% và tạo ra doanh thu 459 triệu đô la Mỹ vào năm 2023.

– Thu hồi vật liệu (mã 383): Hoạt động thu gom, phân loại và tái chế vật liệu kim loại, ghi nhận mức tăng trưởng CAGR cao nhất là 23% từ năm 2020 – 2023 và cuối cùng đạt doanh thu ròng là 437 triệu USD vào năm 2023.

Doanh thu thuần của ngành xử lý rác thải Việt Nam theo từng lĩnh vực

Nguồn: Cơ sở dữ liệu doanh nghiệp B&Company

Ngành xử lý rác thải tập trung chủ yếu ở vùng Đồng bằng sông Hồng, chiếm 39% tổng doanh thu, tiếp theo là vùng Đông Nam Bộ và vùng Trung du và miền núi phía Bắc, đóng góp lần lượt 32% và 11%.

Doanh thu thuần của ngành xử lý rác thải Việt Nam theo khu vực năm 2023

Đơn vị: 100% = 1,8 tỷ USD

Nguồn: Cơ sở dữ liệu doanh nghiệp B&Company

Trong số các tỉnh thành của Việt Nam, Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội chiếm tỷ trọng doanh thu lớn nhất trong ngành xử lý rác thải, lần lượt đóng góp 16% và 14%. Hưng Yên đứng thứ ba, đóng góp khoảng 8% tổng doanh thu. Doanh thu còn lại phân bổ tương đối đồng đều giữa các tỉnh thành khác.

Doanh thu thuần của 5 thành phố hàng đầu Việt Nam trong ngành xử lý rác thải (2023)

Đơn vị: Triệu USD

Nguồn: Cơ sở dữ liệu doanh nghiệp B&Company

Sự tập trung này được thúc đẩy bởi quá trình đô thị hóa nhanh chóng, dân số đông và tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, dẫn đến nhu cầu về các cơ sở xử lý và phát sinh chất thải cao hơn. Ví dụ, Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội là những trung tâm kinh doanh lớn với mật độ doanh nghiệp cao, trong khi các tỉnh như Hưng Yên, Bắc Ninh và Đồng Nai có nhiều khu công nghiệp, làm tăng thêm nhu cầu về các giải pháp quản lý chất thải hiệu quả.

Ngành này do các công ty Việt Nam thống lĩnh, với những cái tên đáng chú ý trong ngành như Thiên Ý Environmental Energy, Vietnam Waste Solutions và Miền Đông Environment.

Các công ty hàng đầu trong ngành xử lý chất thải tại Việt Nam theo doanh thu ròng (2023)

Nguồn: Cơ sở dữ liệu doanh nghiệp B&Company

Đầu tư nước ngoài vào ngành xử lý rác thải Việt Nam

Nhìn chung, cơ sở hạ tầng của Việt Nam trong ngành này còn kém phát triển. Nhiều nhà máy xử lý hiện có đã lỗi thời và thiếu vốn, một số dự án vẫn chưa hoàn thành mặc dù đã khởi công cách đây hơn một thập kỷ. Ở một số tỉnh như Đà Nẵng, Tiền Giang, Cần Thơ và Bến Tre, các điểm thu gom rác đã đạt công suất tối đa, dẫn đến tình trạng tích tụ rác thải quá mức và ô nhiễm môi trường nghiêm trọng [3].

Tuy nhiên, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các nhà đầu tư nước ngoài trong những năm gần đây, Việt Nam đã chứng kiến những bước phát triển tích cực trong ngành xử lý rác thải, bao gồm sự gia tăng của các nhà máy xử lý công nghệ cao và thân thiện với môi trường. Đáng chú ý, Nhật Bản đã đóng vai trò quan trọng trong tiến trình này, với hai dự án mới đã được đầu tư và đưa vào vận hành vào năm 2024.

Một số nhà máy xử lý rác thải dự kiến vào năm 2024

Nguồn: Biên soạn B&Company

Ngoài ra, ngày 11/01/2024, Việt Nam và Nhật Bản đã tổ chức họp tăng cường hợp tác và đề xuất kế hoạch đầu tư nhà máy tái chế rác thải thành năng lượng tại 4 tỉnh: Đồng Nai, Thanh Hóa, Khánh Hòa và Tiền Giang [4].

Kết luận

Ngành xử lý rác thải của Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, được thúc đẩy bởi sự tham gia của các bên liên quan trong nước, cùng với sự hỗ trợ từ các quốc gia đối tác chiến lược như Nhật Bản. Với cam kết của chính phủ Việt Nam đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 [5], ngành này đóng vai trò quan trọng trong các nỗ lực phát triển bền vững và tiến bộ về môi trường của đất nước.

[1]VnExpress (2024). Yêu cầu của Việt Nam về xử lý rác thải từ năm 2025 < Truy cập >

[2]Cổng thông tin điện tử Chính phủ (2018). Quyết định số 27/2018/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Ban hành Hệ thống phân loại ngành kinh tế Việt Nam

[3] Đài Tiếng nói Việt Nam (2024). Khu xử lý rác thải toàn Đồng bằng sông Cửu Long vẫn còn hạn chế < Truy cập >

[4]Báo Môi trường và Tài nguyên trực tuyến (2024). Việt Nam và Nhật Bản tăng cường hợp tác về quản lý chất thải < Truy cập >

[5]Báo Tuổi Trẻ (2023). Cam kết của Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 < Truy cập >

Đọc thêm những bài phân tích khác